แคนา ไม้มีค่า กินได้เป็นยาด้วย

 “แคนา” เป็น 1 ในไม้มีค่าทางเศรษฐกิจ และนิยมปลูกเพื่อประดับสวน ทรงพุ่มสวยงาม ให้ร่มเงาได้ดี และโตเร็ว เมื่อดอกบานชาวบ้านในท้องถิ่นจะนำดอกมารับประทานคู่กับน้ำพริก ทั้งแบบรับประทานสด และแบบลวกหรือนำไปทำเมนูแกงส้ม ผัดน้ำมัน และหลายเมนูอย่างอร่อยและได้ประโยชน์  มีรสชาติขมนิด ๆ เก็บได้ทุกวันเพราะดอกจะร่วงในเฉพาะช่วงเช้าตรู่ของทุกวันดอกแคนาจะค่อยๆ บานทีละดอก ดอกบานในตอนกลางคืน และจะออกดอกในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนมิถุนายน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem.

วงศ์ : Bignoniaceae

ชื่อถิ่น : แคนา , แคเก็ตถวา, แคขาว, แคทราย, แคแน, แคป่า, แคฝอย, แคพูฮ่อ, แคยอดดำ, แคยาย, แคอาว

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

         ต้นและราก : ไม้ต้นผลัดใบขนาดเล็ก - กลาง สูง 10-20 ม. เปลือกลำต้นสีน้ำตาลอมเทา ผิวเรียบ

         ใบ : ใบประกอบแบบขนนกปลายใบคี่ ออกตรงข้ามชั้นเดียว ใบย่อยรูปไข่แกมขอบขนาน ปลายแหลม โคนใบเบี้ยว ขอบใบหยักแบบซี่ฟันตื้น ๆ

         ดอก : ดอกช่อแบบช่อกระจับสั้น ดอกขนาดใหญ่ รูปแตรสีขาว ออกตามปลายกิ่ง แต่ละช่อมี 2-10 ดอก บานตอนกลางคืนทีละดอก กลีบเลี้ยงหนาและเหนียวเมื่อดอกบานจะแตกจากทางด้านล่าง มีลักษณะเป็นกาบหุ้มกลีบดอก ติดกันเป็นท่อ ปลายขยายออกเป็นรูประฆังแยกเป็น 5 แฉก มีเกสรเพศผู้ 4 อัน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 1 อัน เกสรเพศเมีย 1 อัน 

ผล : เป็นฝักช่อละ 3-4 ฝัก แบน รูปขอบขนาน โค้งบิดเป็นเกลียว 

เมล็ด : เมล็ดรูปสี่เหลี่ยม มีปีกจำนวนมาก มักปลิวไปตามลม

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด และการปักชำ

สรรพคุณ    
             ตำรายาไทย  ใช้  ราก มีรสหวานเย็น แก้เสมหะและลม บำรุงโลหิต เปลือกต้น มีรสหวานเย็น แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ใช้กับสตรีหลังคลอด ใบ มีรสเย็น ใช้ตำพอกแผล หรือต้มน้ำบ้วนปาก ดอก มีรสหวานเย็น ใช้ขับเสมหะ โลหิต และลม ขับผายลม เมล็ด รสหวานเย็น แก้อาการปวดประสาท แก้โรคชัก

คุณค่าทางโภชนา

        ดอกแค 100 กรัม หรือ 1 ขีด ให้พลังงานต่อร่างกาย 10 กิโลแคลอรี มีเส้นใยอาหาร แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก เบต้าแคโรทีน วิตามินเอ วิตามิน บีหนึ่ง วิตามินบีสอง และวิตามินซี ดังนั้นการรับประทานดอกแคจะทำให้ร่างกายได้เส้นใยอาหาร

สรรพคุณทางยาที่น่ารู้ของดอกแคป่า

        1.ช่วยขับสารพิษออกจากร่างกาย

        2.ลดอาการท้องเสีย

        3.ช่วยขับปัสสาวะ

        4.ช่วยลดอาการเจ็บคอ และช่วยขับเสมหะ

        5.ต้านอนุมูลอิสระ ป้องกันโรคมะเร็ง

        6.ช่วยขับประจำเดือน ขับเลือด ทำให้เจริญอาหาร ขับลมได้ดี ช่วยให้นอนหลับสบาย

        7.ช่วยในการขับถ่ายให้สะดวกสบายยิ่งขึ้น

เมนูยอดนิยม

ดอกสด กินกับลาบ ซุปดอกแค ลวกต้มกินกับน้ำพริก ใส่แกงส้ม ผัดน้ำมันหอย โดยก่อนนำดอกมาทำอาหาร ควรนำส่วนที่เป็นเกสรเพศผู้ออกก่อน เพื่อลดความขม

ลักษณะการใช้ประโยชน์

ดอกแคนาหรือแคป่า จัดเป็นผักป่าพื้นบ้านที่นิยมรับประทานมากของคนอีสาน ทั้งรับประทานสด และลวกน้ำร้อน

การกินสด

การกินดอกสดจะนิยมมากสำหรับเป็นผักกินกับอาหารจำพวกลาบ และซุปหน่อไม้ รวมถึงกินสดสำหรับจิ้มน้ำพริกต่าง ๆ ทั้งนี้ ดอกที่ใช้กินสดจะนิยมฉีกดอกแบ่งครึ่งก่อน แล้วค่อยนำส่วนที่เป็นเกสรตัวผู้ออก ก่อนนำไปกินสด

การลวก

การลวกจะเริ่มด้วยการฉีกดอกแบ่งครึ่ง แล้วนำเกสรตัวผู้ออกให้หมด คงเหลือแต่ก้านกลีบดอก และส่วนดอก แล้วค่อยน้ำมาลวกน้ำตามระดับความขมที่ต้องการ แต่การลวกน้ำที่นานในระยะหนึ่งจะให้ความขมที่มากกว่าดอกสด แต่หากลวกนานมาก รสขมจะน้อยลง และดอกจะยุ่ยเปื่อยทำให้กินไม่อร่อย

การต้มดอกแคนา และเทคนิคการต้มไม่ให้มีรสขม

ดอกแคนาในบางพื้นที่นิยมนำมาต้มหรือลวกน้ำสำหรับเป็นผักจิ้มน้ำพริกหรือรับ ประทานเป็นผักคู่กับอาหารชนิดอื่น ๆ เช่น ลาบก้อย ซุบหน่อไม้ เป็นต้น

การต้มหรือลวกดอกแคนาไม่ให้แข็งหรือนิ่มเกินไป และไม่ให้มีรสขมออกมามากนั้น ทำดังนี้

1.   ฉีกดอกแคนาตามแนวยาวจนถึงก้านดอก แล้วแผ่ให้กางออก

2.   ลอกเกสรตัวผู้ที่มีอยู่ 4 อันออกให้หมด

3.   ต้มน้ำให้เดือด

4.   นำดอกแคนาลงต้มหรือลวก เพียง 1-3 นาที ก่อนนำขึ้นมาพักให้เย็น ก่อนนำไปรับประทาน

5.   ดอกแคนาที่ต้มหรือลวกในน้ำเดือดในระยะอันสั้น จะได้ดอกแคนาลวกที่มีลักษณะอ่อนนุ่ม และกรอบ รวมถึงไม่มีรสขมมาก และสีดอกแคนาจะไม่ซ้ำหรือเป็นสีน้ำตาลมาก

ข้อระวังของการรับประทาน

ข้อที่ควรระวังในการรับประทาน  ดอกแคป่า  มีสรรพคุณในการขับเลือด ขับประจำเดือนได้ดี ผู้หญิงที่กำลังตั้งครรภ์โดยไม่รู้ตัว หากรับประทานเข้าไป อาจจะทำให้เกิดอาการตกเลือดได้

แหล่งข้อมูล

หนังสือ ไม่มีค่าทางเศรษฐกิจ แนวโน้มและศักยภาพการใช้ประโยชน์ ของสํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน)

https://apps.phar.ubu.ac.th

https://www.baanlaesuan.com

http://medinfo2.psu.ac.th

https://nm.sut.ac.th